Sallustius: Catilina Kalkışması - İugurtha Savaşı-Tarih

Latin tarihçilerinin ilki olan Sallustius, Catilina Kalkışması’nda Roma tarihine damgasını vuran ve geniş bir alana etki eden kalkışmanın öyküsünü anlatır. Catilina kalkışmasının üzerinden yirmi yıl geçmiş, ancak belleklerde bu olayın şiddeti hâlâ tüm canlılığını korumaktadır. Sallustius, kitabında sırasıyla şu konulara değinir: Catilina’nın kişilik çizimi, her sınıftan hoşnutsuzlar, tutkularına tutsak olanlar, ipten, kazıktan kurtulanların devletin kurulu düzenine karşı eyleme geçişi, olayın ortamının tanıtılması, kişilerin çarpıcı özelliklerinin sergilenmesi; Roma’nın geçmişi, güçlenişi, giderek ahlâk bakımından bozuluşu, kalkışmanın ana nedenleri, Cicero’nun çabasıyla ortaya çıkarılması sonucu insan gücüne ve bu gücü yönlendiren akla dayandırılarak savaşın akışı, yurttaşların birbirinin kanını dökmesi, kalkışmacıların ele geçirilmesi ve ortadan kaldırılması, Catilina’nın silahlı çetesini, ordunun giriştiği çatışmada yenip kalkışmayı bastırması, yitirilen canlarla yürek burkan savaş alanı betimlenmesi.

İugurtha Savaşı’nda Roma ordusu ile Numidia kralı İugurtha arasında altı yıl süren çekişme anlatılır. Son kitap, Tarih (Historiae) ise Sulla’nın ölümü ile korsan savaşının bitimi arasındaki on iki yıllık dönemi kapsamaktadır.